Ziemniak Informacje Ogólne

Ziemniak jest to roślina pochodząca z Ameryki Południowej, a która najbardziej rozpowszechniła się w Azji i Europie. Trójkę czołowych producentów ziemniaka stanowią: Rosja, Chiny i Polska, dostarczają po 10 - 15% światowych zbiorów. Ziemniak ma skromne wymagania klimatyczne i glebowe. Najlepsze plony daje w warunkach klimatu umiarkowanego, a jego uprawa sięga po koło podbiegunowe północy. Jest rośliną bardzo wydajną; średnie światowe plony przekraczają 100 dt/ha, a w Europie ponad 200 dt/ha. Ziemniak jest ważną rośliną alimentacyjną, dostarcza paszy dla zwierząt oraz jest surowcem do produkcji spirytusu, krochmalu i syropu ziemniaczanego.



Ziemniak należy do roślin o umiarkowanych wymaganiach termicznych. Części nadziemne obumierają w temperaturze niższej od –1,5 ˚C. W przypadku uszkodzenia części nadziemnych przez przymrozki wiosenne szybko wyrastają nowe pędy, ale opóźnia się rozwój roślin i może się obniżyć plon. Optymalna temperaturą gleby do rozpoczęcia sadzenia jest 7-8 ˚C 0 na głębokości 10 cm. Niższa temperatura znacznie wydłuża okres od posadzenia do wschodów, w czasie, którego kiełki są narażone na porażenie rizoktoniozą. Zarówno temperatura niższa od 10˚C, jak i wyższe od 25˚C wpływają hamująco na prawidłowy rozwój ziemniaka. Temperatura gleby 10- 15 ˚C w okresie zawiązywania bulw może stać się przyczyną występowania rdzawej plamistości i pustowatości bulw. Wady te mogą być również wywołane obfitymi opadami po okresie suszy, powodującymi gwałtowny wzrost ziemniaka po okresie zastoju. Ponadto niskie temperatury w czasie wegetacji w połączeniu z dużą ilością opadów przyczyniają się do wzrostu zawartości fenoli i cukrów w bulwach. Wysoka temperatura (powyżej 25˚C) w okresie wegetacji powoduje zmniejszenie zawartości suchej masy w bulwach i jednocześnie gromadzenie się podwyższonych ilości asymilatów w łodygach. W latach ciepłych, suchych, o dużym nasłonecznieniu bulwy ziemniaka zawierają więcej skrobi oraz mało podatne na ciemnienie miąższu surowego i po ugotowaniu. Duży wpływ na plony ziemniak ma odpowiednia ilość opadów i ich rozkład, gdyż zapewniają właściwe stosunki wilgotnościowe w glebie.

Zarazy i Rak Ziemniaków

Zaraza ziemniaka:
Nazwa środka - Dawka na ha lub inne - Uwagi
Acrobat MZ 69 WP - 2,0 kg
Curzate Cu 49,5 WP - 3,0 kg
Curzate M 72,5 WP - 2,4 kg
Galben M 73 WP - 2,0 kg
Invader 742 WG - 2,0 kg
Kupromet 45 WG - 3,5 kg
Kupromet 45 WP - 3,5 kg
Melody Med 69 WG - 2,0 kg
Miedzian 50 WG - 5,0 kg
Miedzian 50 WP - 4,0 kg
Patafol MZ 70 WP - 2,0- 2,5 kg
Planet 72 WP - 2,0 kg
Planet 72 WP - 2,0 kg
Pretor 550 S.C. - 3,0- 4,0 l
Pyton 60 WG - 1,0- 1,25 kg
Ridomil Gold MZ 68 WG - 2,0 kg
Ridomil Gold MZ 68 WP - 2,0 kg
Sandafon Manco 64 WP - 2,0 kg
Spinaker 607 SL - 3.0 l
Tanos 50 WG - 0,4- 0,7 kg
Tattoo 550 SC - 3,0- 4,0 l
Tattoo C 750 SC - 1,5 l
Toska 72,5 WP - 2,0 kg

Agrotalonil 500 SC - 2,0- 3,0 l
Altima 500 SC - 0,3- 0,4 l
Antracol 70 WG - 1,8 kg
Antracol 70 WP - 1,8 kg
Bravo 500 SC - 2,0- 3,0 l
Bravo 75 WG - 1,5- 2,25 kg
Bravo Plus 500 SC - 2,0- 3,0 l
Brestanid 502 SC - 0,5 l
Captan 50 WP - 3,0- 3,5 l
Champion 50 WP - 2,5- 3,0 l
Clortsip 500 SC - 2,0- 3,0 l
Dithane M- 45 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Dithane NeoTec 75 WG - 2,0- 3,0 kg
Dithane 455 SC - 3,0- 4,5 l
Folpan 80 WG - 2,0 kg
Funguran- OH 50 WP - 2,5- 3,0 kg
Funguran Easy 50 WP - 2,5- 3,0 kg
Gwarant 500 SC - 2,0 l
Indofil 80 WP - 2,0 kg
Kocide 101 WP - 2,5- 3,0 kg
Kuprosal 60 WP -3,0 kg
Mag 50 WP - 2,5 kg
Manconex 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Merpan 50 WP - 3,5 kg
Miedzian Extra 350 S.C. - 4,0- 5,0 l
Novozir MN 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Penncozeb 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Penncozeb 455 SC - 3,0- 4,5 l
Pennfluid 420 SC - 2,0 l
Pennstan 68 WP - 2,0- 2,5 kg
Polyram 70 WG - 1,5- 1,8 kg
Previcur 607 SL - 3,0 l
Rywal 500 SC - 2,0- 3,0 l
Sancozeb 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Unikat 75 WG - 2,0 kg
Vondozeb 75 WG - 2,0- 3,0 kg

Opryskiwanie roślin
Środki o działaniu układowym lub wgłębnym.
Do pierwszego zabiegu wskazane jest użycie jednego ze środków o działaniu układowym lub wgłębnym.

Pierwszy zabieg wykonać zapobiegawczo w terminie sygnalizowanym przez służbę ochrony roślin w danym rejonie lub na plantacjach odmian wczesnych w okresie zwierania się roślin w rzędach, a na odmianach późnych po wystąpieniu objawów choroby na odmianach wczesnych.

W przypadku szczególnie silnego zagrożenia zarazą ziemniak zabieg opryskiwania przy użyciu fungicydu o działaniu układowym lub wgłębnym można powtórzyć. Wskazane jest zastosowanie innego środka

Opryskiwanie roślin
Środki o działaniu kontaktowym:
Po wykonaniu opryskiwania środkiem o działaniu układowym lub wgłębnym następne zabiegi wykonywać przy przemiennym zastosowaniu fungicydów o działaniu kontaktowym.
Zabiegi wykonywać w miarę potrzeb, co 7- 10 dni. Krótsze odstępy między zabiegami zachowywać w warunkach większego zagrożenia (częste opady deszczu, wysoka wilgotność powietrza, temperatura 15-20 ˚C) oraz na plantacjach odmian podatnych na zarazę ziemniaka.
Wyższe dawki środków stosować przy dużym zagrożeniu chorobą lub na plantacjach zagęszczonych.
Większą ilość wody stosować na rośliny o silnie rozwiniętej naci ziemniaczanej.


Rak ziemniaka:
Odporność odmian:
Wszystkie zarejestrowane odmiany posiadają genetyczną odporność na podstawowy biotop raka ziemniaka.

Odmiany odporne na wirulentne biotypy raka
ODMIANY JADALNE
-średnio wczesne: Triada
-średnio późne: Anielka, Arkadia, Rybitwa
ODMIANY SKROBIOWE
-średnio wczesne: Alicja, Harpun, Ikar
-średnio późne: Grot, Klepa, Omulew
- późne: Bzura, Dunajec, Jantar, Meduza, Nimfy, Sonda.

Zwalczanie chorób ziemniaka

Rizoktonioza:
Nazwa środka
Dawka na ha lub inne : Uwagi
Dithane M- 45 80 WP

Dithane NeoTec 75 WG

Dithane 455 SC
Manconex 80 WP

Monceren 12,5 DS
Monceren 250 FS
Penncozeb 80 WP

Penncozeb 455 SC
Prestige 290 FS

Rizolex 50 WP

Vitavax 2000 FS

Vondozeb 75 WG

200g lub
200g + 800 ml H2O
200 g lub
200g + 800 ml H2O 300ml + 700 ml H2O
200g lub
200g + 800 ml H2O
200 g
60ml +1000ml H2O
200g lub
200g+ 800ml H2O
300ml + 700 ml H2O
75ml+
1500-2000ml H2O
50g lub
50g+1000ml H2O
200-300ml+
700-800ml H2O
200g lub
200g + 800 ml H2O

Zaprawianie bulw:
Dawki zalecane na 100 kg bulw
-sadzeniaki zaprawiać wiosną
-bulwy muszą być suche i czyste
-zaprawione ziemniaki mogą być wykorzystane wyłącznie jako materiał sadzeniakowy
-zaprawianie na sucho (pudrowanie) wykonywać w zasobniku sadzarki czerpakowej do bulw ziemniaka. Po napełnieniu zbiornika sadzarki każdą partię sadzeniaków posypać zalecaną ilością środka. Zaprawianie następuje w czasie pracy sadzarki.
-zaprawianie na mokro: zawiesiną wodną środka można opryskiwać bulwy ziemniaka na taśmie transportera przy użyciu opryskiwacza ciśnieniowego lub zaprawiania zaprawiarką współpracującą z sadzarką bulw

Parch srebrzysty i ospowatość bulw:
Nazwa środka
Dawka na ha lub inne
Uwagi
Fungazil 100 SL
15 ml +1000 ml H2O

Ochrona bulw przed składowaniem
Dawka zalecana na 100 kg bulw
Zabieg wykonać przez opryskiwanie na taśmę transportera, przed umieszczeniem ziemniaków w przechowalni- w ciągu pierwszego tygodnia po zbiorze.
Fungazil 100 SL wykazuje działanie ograniczające występowanie suchej zgnilizny bulw oraz gangreny ziemniaka.

Alternarioza i sucha plamistość liści:
Nazwa środka : Dawka na ha lub inne : Uwagi
Agrotalonil 500 SC - 2,0- 3,0 l
Altima 500 SC - 0,3- 0,4 l
Antracol 70 WG - 1,8 kg
Antracol 70 WP - 1,8 kg
Bravo 70 WP - 2,0 l
Bravo 75 WG - 1,5 kg
Bravo Plus 500 SC - 2,0 l
Clortsip 500 SC - 2,0 l
Dithane M- 45 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Dithane NeoTec 75 WG - 0 2,0- 3,0 kg
Dithane 455 SC - 3,0- 4,5 l
Ekonom 72 WP - 2,0- 2,5 kg
Folpan 80 WG - 1,5 kg
Gwarant 500 SC - 2,0 l
Indofil 80 WP - 2,0 kg
Manconex 80 WP - 2,0 – 3,0 kg
Melody Met 69 WP - 2,0 kg
Penncozeb 80 WP - 2,0- 3,0 kg
Penncozeb 455 SC - 3,0- 4,5 l
Pennfluid 420 SC - 2,0 l
Pyton 60 WG - 1,0 kg
Ridomil Gold MZ 68 WG - 2,5 kg
Ridomil Gold MZ 68 WP - 2,5 kg
Rywal 500 SC - 2,0- 3,0 l
Tanos 50 WG - 0,4 kg
Tattoo C 750 SC - 2,0- 2,5 l
Unikat 75 WG - 2,0 kg
Vondozeb 75 WG - 2,0- 3,0 kg

Opryskiwanie roślin:

Zabieg opryskiwania wykonywać zapobiegawczo lub w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby na liściach.

Wyższe dawki środków stosować przy dużym zagrożeniu chorobą lub na plantacjach zagęszczonych.

Większą ilość wody stosować na rośliny o silnie rozwiniętej naci ziemniaczanej.

Opisy Chorób Ziemniaków

Z punktu widzenia gospodarczego największy wpływ mają te choroby, które występują najpowszechniej i są przyczyną największych strat w plonach.

Zaraza ziemniaka występuje w największym nasileniu w latach ciepłych i wilgotnych, najczęściej w lipcu i sierpniu. Objawia się początkowo pojedynczymi, żółtym plamami na liściach, które brunatnieją, a następnie w całości zasychają. Również bulwy są zarażane przez zarodniki grzyba spłukiwane z liści do gleby. Zwalczanie zaraz y odbywa się przez przemienne stosowanie fungicydów, najpierw systemicznych, później kontaktowych.


Rizoktonioza atakuje kiełki ziemniaka przed wschodami roślin, powodując nierównomierność wschodów i powstanie miejsc pustych. Liście wierzchołkowe chorych roślin zwijają się, a u podstawy łodyg pojawia się obrączka w postaci białego nalotu. Zapobieganie chorobie polega na sadzeniu zdrowych bulw w ogrzaną glebę, zaprawianiu bulw środkami chemicznymi i usuwaniu chorych roślin w trakcie selekcji negatywnej.

Alternarioza rozwija się w wysokiej temperaturze i małej wilgotności, a występuje wcześniej niż zaraza ziemniaka. Objawia się ciemnobrunatnymi plamami na liściach i występowaniem tzw. twardej zgnilizny na bulwach. Zwalcza się ją sadząc zdrowe bulwy i stosując fungicydy tak jak przeciwko zarazie ziemniaka.

Czarna nóżka pojawia się w czasie wschodów i w pełni lata. Symptomami tej choroby jest czernienie i gnicie podstawy łodygi i szyjki korzeniowej. Gniją też korzenie, wskutek czego można łatwo chore pędy wyciągnąć z ziemni. Zniszczone części łodyg są czarne, tłuste, i mają zapach śledzi. Zainfekowane bulwy ulegają mokrej zgniliźnie. Zapobiega się czarnej nóżce sadząc zdrowe, nie krojone bulwy i przeprowadzając w czasie wegetacji kilkakrotną selekcję, podczas której należy usuwać porażone rośliny wraz z bulwą starą i młodymi.

Parch zwykły nasila się w latach gorących i suchych, w okresie wiązania bulw. Na młodych, rosnących bulwach tworzą się nieregularne lub zaokrąglone strupy o szorstkiej powierzchni. Należy stosować nawozy fizjologicznie kwaśne, unikać gleb zasadowych, a plantacje obsadzać zdrowymi sadzeniakami.

Wirus Y (smugowatość) jest występowanie podłużnych, brązowych smug na nerwach dolnej strony liści. Następnie smugi przechodzą na ogonki liściowe a później zasychają i zwisają.
Liściozwój liście zwijają się wzdłuż nerwu głównego ku górze i stają się szorstkie, skórzaste, łamliwe.

Wirusy S, X, M i A dają mniej wyraźne objawy i trudno je stwierdzić. Najczęściej chore rośliny ziemniak mają słabo lub silnie pomarszczoną blaszkę liściową z objawami mozaikowatości.

Choroby ziemniaka

Przegląd Chorób Ziemniaków:
Grzybowe:
Zaraza ziemniaka (Phytophtora infenstans (Mont.) de Bary)
Rizoktonioza ( Rhizoctonia solani Kühn),
Alternarioza= sucha plamistość liści ziemniaka (Alternaria Rhizoctonia solani J. Et Gr.),
Sucha zgnilizna bulw (Fusarium coeruleum Sacc.),
Parch prószysty ziemniaka (Spongospora subterranea (Wallr.) Lagerh.),
Parch srebrzysty ziemniaka (Helminthosporium solani Dur. Et Mont)
Rak ziemniaka (Synchytrium endobioticum (Schilb.) Perc.)
Bakteryjne:
Czarna nóżka (Erwinia carotovora var. Atroseptica Jenn.)
Mokra zgnilizna bulw (Erwinia carotovora var. Carotovora Holl.)
Parch zwykły (Streptomyces scabies Waksm et Henr.)
Bakterioza pierścieniowa
Wirusowe:
Wirus Y
Wirus liściozwoju
wirus S
wirus X
wirus M
wirus A

Choroby można podzielić też według okresu ich występowania:
W okresie wschodów- mokra i sucha zgnilizna bulw oraz rizoktoniaza;
W czasie wegetacji- czarna nóżka, rizoktonioza, alternarioza, zaraza ziemniaka, parch zwykły, parch prószysty i parch srebrzysty;
W okresie przechowywania - zaraza ziemniaka, mokra i sucha zgnilizna bulw oraz parch srebrzysty.

Nawożenie Pola Ziemniaczanego

Przed sadzeniem, do zabiegów poprawiających efektywność uprawy ziemniaków zaliczamy pobudzanie sadzeniaków. Zabieg ten ma na celu rozbudzenie oczek i wykształcenie kiełków długości 0,5 cm, dzięki czemu uzyskuje się wcześniejsze o ok. 3-7 dni wschody, lepsze ukorzenienie się roślin i wyższy plon o 2-4 t/ha. Przed rozpoczęciem zabiegu pobudzania należy ziemniaki przesortować i rozfrakcjonować oraz zaprawić przeciwko rizoktoniozie. Tak przygotowane sadzeniaki należy umieścić w workach raszlowych lub siatkowych, albo rozsypać na pryzmę w stodole, wiacie czy innym pomieszczeniu w warstwie 30-50 cm i pozostawić na okres ok. 2 tygodni w temperaturze 12-150C.
Środki chemiczne do zaprawiania bulw przeciwko rizoktoniozie ziemniaka

Nazwa środka : Dawka zalecana na 100 kg bulw
Sposób zaprawiania : Klasa toksyczności

Dithane M-45 80WP
200 g lub 200g + 200-800 ml H2O
S,M
IV
Dithane 455 SC
300 ml + 200-800 ml H2O
M
IV
Monceren 12,5 DS
200g
S
IV
Monceren 250 FS
60 ml + 1000 ml H2O
M
IV
Penncozeb 80 WP
200 g lub 200 g + 200-800 ml H2O
S,M
IV
Penncozeb 75 WG
200 g lub 200 g + 200-800 ml H2O
M
IV
Rizolex 50 WP
50g lub 50 g + 1000 ml H2O
S,M
V
Prestige 290 FS*
75-100 ml
M

* - zaprawa owadobójczo – grzybowa do zwalczania rizoktoniozy, stonki i mszyc
S – zaprawianie na sucho (pudrowo) M – zaprawianie na mokro (metodą zawiesinowa)

Na kilka dni przed sadzeniem wysiewamy nawozy potasowe i fosforowe, jeśli nie były stosowane jesienią i mieszamy je z glebą.
Dawki nawożenia azotowego zależą od kierunku użytkowego ziemniaków oraz wymagań uprawianej odmiany. W uprawie na oborniku obniżamy dawkę o 30-40 kg N/ha (przy planowanym plonie 30t/ha ziemniaków).
W zależności od kierunku użytkowania ziemniaków dawki azotu powinny wynosić:
40-80 kg N/ha dla odmian bardzo wczesnych przeznaczonych na wczesny zbiór,
90-100 kg N/ha dla ziemniaków przeznaczonych na sadzeniaki,
130-200 kg N/ha dla pozostałych kierunków użytkowania.
Odmiany wymagające wyższego nawożenia azotem to: Lotos, Aksamitka, Anielka, Cykada, Frezja, Balbina, Beata, Baszta, Mila, Maryna, Orłn, Ibis, Igra, Ania, Barycz, Triada, Jantar, Klepa, Lawina, Omulew, Bzura, Hinga, Meduza, Wawrzyn, Salto, Tara i Wolfram oraz większość odmian zagranicznych będących w Polskim Rejestrze. U tych odmian poziom nawożenia azotem winien wahać się w granicach 150-200 kg N/ha. Odmiany o małych wymaganiach co do azotu to: Aster, Bila, Drop, Bekas, Grot, Rywal, Tokaj i Muza. Wymagają nawożenia azotowego na poziomie 100-120 kg N/ha. Reszta odmian potrzebuje nawożenia azotem w granicach 120-150 kg N/ha.
Do nawożenia ziemniaków odpowiednim nawozem azotowym jest mocznik, a na glebach odkwaszonych siarczan amonu.
Ponieważ przy wyższych dawkach azotu (powyżej 100 kg/ha) zbyt duża koncentracja tego składnika wokół sadzeniaków może wpływać ujemnie na równomierność i termin wschodów, wskazane jest dzielenie dawki na dwie równe części – pierwszą należy wysiać przed sadzeniem, a drugą na kilka dni przed wschodami ziemniaków. Stosując taki podział dawki doglebowej, unikamy strat części azotu na skutek jego wypłukiwania do wód gruntowych.

Wzrost Ziemniaka

Ziemniak w czasie swego wzrostu pobiera z gleby określone ilości składników pokarmowych. Aby dać 30 t plonu z 1 ha, musi pobrać średnio (w kg) 135- 150 azotu, 60- 70 P2O5, 240-300 K2O, 90- 105 CaO, 15- 25 MgO oraz pewne ilości mikroelementów. Wymagania pokarmowe i zasobność gleby wskazują na potrzeby nawozowe roślin. Podstawowym nawozem organicznym jest obornik. Ekonomicznie uzasadniona dawka wynosi 25- 30 t/ha, ale większe dawki są bardzo pożądane, zwłaszcza pod ziemniaka jadalnego. Obornik należy zastosować bezpośrednio po żniwach razem z podorywką lub jesienią z orką przedzimową. Liczne doświadczenia polowe wykazały, że przyoranie obornika jesienią zwiększa plonowanie ziemniaka o 3,0- 5,0 t/ha w porównaniu z plonem otrzymanym po zastosowaniu podobnej dawki wiosną. Wykorzystanie składników obornika przez ziemniaki w pierwszym roku wynosi od 10 do 50 % i zależy od terminu przyorania, jego jakości, temperatury i wilgotności gleby oraz liczebności drobnoustrojów glebowych. Pobranie składników jest największe, gdy obornik jest przyorany za pomocą podorywki, a najmniejsze, gdy zastosuje się go wiosną przed sadzeniem. Ponadto przewaga jesiennego stosowania obornika nad wiosennym wynika z wcześniejszego przygotowania pola i dotrzymania optymalnego terminu sadzenia, dokładniejszego sadzenia i wydajniejszej pracy sadzarek, lepszej zdrowotności ziemniaków dzięki ograniczeniu porażenia parchem i rizoktoniozą oraz mniejszego zachwaszczenia plantacji. Obornik wzmaga działanie nawożenia mineralnego, zwiększa zawartość skrobi w bulwach oraz poprawia właściwości smakowe ziemniaka.

Przedplon

W praktyce ziemniaki najczęściej uprawia się po zbożach, a lepsze stanowiska przeznaczone są pod rośliny bardziej wymagające. Zbożowe są słabym przedplonem ziemniaka, ale stanowiska po nich można polepszyć, stosując wsiewki międzyplonowe i międzyplon ścierniskowy. Przyoranie międzyplonów lub ich resztek pożniwnych umożliwia zmniejszenie dawki obornika, zwiększa zawartość próchnicy i składników mineralnych, poprawia stosunki wilgotnościowe w glebie oraz polepsza jakość konsumpcyjną ziemniaka jadalnego. Nieodpowiednie pod ziemniaki jest stanowisko po kukurydzy, gdyż silnie rozwinięty system korzeniowy tej rośliny niszczy strukturę gleby, a herbicydy stosowane do jej odchwaszczenia hamują wzrost i rozwój ziemniaka. Ziemniak można uprawiać jako plon wtóry po międzyplonach ozimych. Łączne zbiory ogniwa zmianowania- międzyplonu ozimego i plonu wtórnego- są na ogół większe niż ziemniaka z plonu głównego. Jednak bulwy z plonu wtórego mają niniejszą trwałość przechowalniczą i powinny być jak najwcześniej zagospodarowane. Ziemniak jest bardzo dobrym przedplonem dla innych roślin uprawnych. Pozostawia glebę odchwaszczoną, w dobrej strukturze, zasobną w próchnicę i składniki mineralne. Na stanowisku po nim najczęściej uprawia się zboża jare. Po bardzo wczesnych i wczesnych odmianach ziemniaka dobrze udaje się rzepak ozimy, a po średnio wczesnych, zebranych do końca sierpnia, można siać żyto ozime.
Ziemniak jest też dobrym przedplonem dla lnu i innych roślin przemysłowych wymagających pól odchwaszczonych, a gleb zasobnych w składniki pokarmowe. Ziemniak wymaga gleby przewiewnej, pulchnej, starannie doprawionej i odchwaszczonej. Aby stan taki osiągnąć, niezbędną jest taka uprawa roli, która zapewni warunki do dobrej wegetacji roślin oraz do prawidłowej pracy narzędzi i maszyn podczas sadzenia, pielęgnacji i zbioru. Zabiegi uprawowe ze względu na termin ich wykonania dzielimy na: pożniwne, jesienne i wiosenne. Pożniwne zabiegi uprawowe pod ziemniaka są uzależnione od rodzaju gleby, przedplonu i terminu jego zbioru oraz zachwaszczenia pola. Po zbożach (na polach niezaperzonych) należy zastosować pełen zestaw uprawek pożniwnych, natomiast po roślinach późniejszego zbioru można liczbę zabiegów ograniczyć, łącząc pożniwne z jesiennymi. Na polach zaperzonych do pożniwnych trzeba włączyć mechaniczne lub mechaniczno-chemiczne zwalczanie tego uciążliwego chwastu. Jesienne zabiegi uprawowe pod ziemniaki na glebach średnich i zwięźlejszych są połączone z nawożeniem fosforem-potasowym i oborniku. Po okopowych i roślinach późnego zbioru zabiegi jesienne mogą być ograniczone do kultywatorowania, talerzowania i orki przedzimowej. Orkę przedzimową, z jednoczesnym przyoraniem nawozów fosforowych i potasowych oraz obornika, należy wykonać na: głębokość 30-35 cm pługiem z przedpłużkiem. Na glebach o płytkiej warstwie akumulacyjnej należy orać płycej- na głębokość około 25 cm. Kierunek orki przedzimowej powinien być w miarę możliwości prostopadły do kierunku sadzenia. Orka przedzimowa jest najważniejszym zabiegiem uprawowym wykonywanym jesienią i ma na celu równomierne rozmieszczenie składników organicznych i mineralnych w glebie, zniszczenie chwastów przez ich głębokie przyoranie, zmagazynowanie jak największego zapasu wody, spulchnienie głębokiej warstwy gleby, w której rozwija się większość korzeni i bulw oraz ułatwienie większego przemarzania gleby, które dodatnio wpływa na jej strukturę gruzełkowatą.

Przed Sadzeniem

Ziemniak jest uważany za roślinę mało wymagającą, co do przedplonu, ale bardzo wymagającą, co do kultury gleby. Stosunkowo słabą reakcję ziemniaka na przedplon można wyjaśnić tym, że jego intensywna uprawa na oborniku lub nawozach zielonych nadaje glebie wysoką sprawność i korzystną strukturę. Wybierając stanowisko pod ziemniaka, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na to, aby po zbiorze przedplonu było dość czasu na wykonanie bardzo starannej uprawy jesienią. Jest ona, zaczynając od pielęgnowanej podorywki, podstawowym warunkiem podnoszenia kultury gleby, którą uzyskuje się przez wieloletnią właściwą uprawę i nawożenie. Duży plon ziemniaka o korzystnych cechach jakościowych otrzymuje się na dobrych stanowiskach. Najlepszym przedplonem pod ziemniaka są rośliny motylkowe wieloletnie i ich mieszanki z trawami, następnie strączkowe na zielonkę (lub zielony nawóz) i nasiona oraz okopowe. Wyjątek stanowi łubin uprawiany na nasiona, który tak jak i ziemniak jest porażany czarną nóżką. Gorsze stanowiska pozostawiają po sobie zboża ozime i jare. Rośliny motylkowate wieloletnie i strączkowe mają silnie rozwinięty system korzeniowy, który głęboko penetruje glebę i korzystnie wpływa na jej żyzność. Bakterie brodawkowe żyjące w symbiozie z tymi roślinami (w brodawkach korzeniowych) pobierają wolny azot z atmosfery i wykorzystują go do budowy swego organizmu. Wzbogacają, więc glebę w azot, gdy ich resztki pożniwne lub całe rośliny zostaną przyorane i rozłożą się. Na stanowisku po motylkowych i ich mieszankach z trawami można ograniczyć nawożenie organiczne i zmniejszyć nawożenie mineralne. Czasami na stanowiskach tych ziemniaki uszkadzane są przez pędraki i drutowce, co obniża ich przydatność do celów jadalnych i na sadzeniaki. Dobrym przedplonem może być stanowisko po burakach lub ziemniakach, ziemniaki mogą być uprawiane po sobie tylko w krótkich rotacjach (2-3 lata), gdyż występuje bardzo duże niebezpieczeństwo rozprzestrzenianiu się mątwika ziemniaczanego. Najlepiej uprawiać ziemniaka na tym samym polu nie częściej, niż co 4-5 lat. Na polach zamątwiczonych przerwa w uprawie powinna wynosić 6-7 lat, a gdy ogniska tego szkodliwe są silne- nawet, co 7- 10 lat. Ponadto wskazana jest tylko uprawa odmian mątwikoodpornych, które przy właściwej agrotechnice redukują wyraźnie populacje mątwika i zapewniają stabilne plonowanie.

Gleba Pod Uprawę Ziemniaka

Nie mniej ważnym czynnikiem jak temperatura czy opady jest rodzaj gleby i jej zasobność w składniki z gleby od chwili wytworzenia pierwszych korzeni, pomimo że ma znaczne zapasy substancji odżywczych w bulwie. W pełni wegetacji system korzeniowy ziemniaka nie sięga głęboko. Również stolony i bulwy do dalszego rozwoju potrzebują swobodnego dostępu powietrza. Dlatego ziemniak wymaga gleby niezbyt zwięzłej, pulchnej, przepuszczalnej, zapewniającej dobre przewietrzanie. Najbardziej przydatne pod uprawę tej rośliny są gleby średnio zwięzłe, o składzie piasków gliniastych mocnych. Ziemniak w porównaniu z innymi roślinami jest mniej wrażliwy na odczyn gleby. Optymalne pH gleby wynosi 5,5- 6,5. Gdy pH gleby spada poniżej 5, może nastąpić zahamowanie wzrostu i zmniejszenie plonu. Odczyn obojętny i alkaliczny (pH powyżej 6,5) jest niekorzystny, gdyż sprzyja porażeniu bulw parchem zwykłym, co powoduje obniżenie plonu i pogorszenie jego jakości. Ziemniak nie jest rośliną gleb lekkich, ale na glebach lżejszych (piasek słabo gliniasty, piasek gliniasty lekki) nie zawsze plonują gorzej. Zależy to głównie od warunków wilgotnościowych. Gdy suma opadów od czerwca do września wynosi 150-250 mm, ziemniak plonuje obficie i znacznie lepiej aniżeli większość roślin uprawnych. Tak, więc uprawa ziemniaka na glebach lekkich nie jest równoznaczna z niższym poziomem plonów, tym bardziej, że istnieje wiele sposobów, aby zwiększyć plony m.in. przez właściwy dobór odmian i prawidłową agrotechnikę. Jednak częste okresowe niedobory opadów w warunkach gleb lżejszych przyczyniają się do dużych wahań w zbieranych plonach. Gleby ciężkie, bardzo zwięzłe, zimne i podmokłe nie nadają się do uprawy ziemniaka. Ogrzewają się one wiosną powoli, opóźniają wzrost i dojrzewanie roślin, sprzyja wyradzaniu i gniciu, bulwy ulegają zniekształceniu i nadmiernemu rozrostowi oraz pogarsza ich jakość. Gleby cięższe, a jeszcze bardziej kamieniste, nastręczają też wielu problemów z uprawą i zbiorem, zwłaszcza, gdy ilość opadów jest duża.

Nawadnianie Ziemniaków

Ziemniak jest powszechnie uznawany za roślinę wrażliwą na niedobory wody w glebie. Wynika to głównie z dwóch powodów: sprawności pobierania wody przez system korzeniowy i efektywności gospodarowania wodą przez część nadziemną. Ziemniak pobiera wodę z mniejszej głębokości niż większość roślin uprawnych, gdyż główna masa jego korzeni znajduje się w górnej (do 40 cm) warstwie gleby. Niższa jest także jego sprawność pobierania wody z gleby z powodu stosunkowo małego przekroju korzeni oraz niewielkiej głębokości systemu korzeniowego. Części nadziemne ziemniaka są podatne bardziej wrażliwe na niedobór wody niż wiele innych roślin uprawnych. Wraz z rozwojem rośliny zmienia się jej zapotrzebowanie na wodę. W okresie od sadzenia do wschodów ziemniak wymaga niewielkiej ilości wody. Zapotrzebowanie na wodę pokrywają wtedy głównie zapasy znajdujące się w bulwie macierzystej. Obfite opady w tym okresie mogą być szkodliwe, gdyż przedłużają kiełkowanie i wschody oraz zwiększają stopień porażenia chorobami grzybowymi i bakteryjnymi. Od wschodów aż do tworzenia pąków kwiatowych potrzeby wodne są również niewielkie. Jednak, gdy w okresie zawiązywania bulw występuje susza, zwiększa się porażenie parchem zwykłym. Tworzenie pąków na ogół odpowiada okresowi wiązania bulw (tuberyzacji) i jest początkiem zwiększenia się potrzeb wodnych roślin.

Światowy Rynek Ziemniaków

Wysoka w Polsce produkcja ziemniaków wynika głównie z tego, że nadal znaczna część zbiorów wykorzystywana jest u nas na pasze.
W spożyciu ziemniaków od lat utrzymują się nieznaczne tendencje spadkowe. W ostatnim okresie spadek globalnego spożycia ziemniaków hamowany jest przez wzrost spożycia przetworów ziemniaczanych.
Ziemniaki można uznać w Polsce za roślinę schyłkową. Areał ich uprawy będzie się w następnych latach zmniejszał, gdyż będą traciły znaczenie jako pasza dla zwierząt.

Przyjmuje się, że powierzchnia uprawy ziemniaków w Polsce w roku 2010 ponownie została zmniejszona o około 5%, gdyż ich produkcja w kraju jest wciąż wyższa od zapotrzebowania rynku oraz potrzeb konsumpcyjnych. Spadek areału ziemniaków ponownie będzie miał w rejonach charakteryzującym się wysokim udziałem w strukturze zasiewów i tutaj może sięgnąć nawet 7-10%. Natomiast w pozostałych województwach areał ten może zmniejszać się nieznacznie.
Poszerzona Unia Europejska jest głównym światowym producentem ziemniaków. Jej udział w światowej powierzchni uprawy ziemniaków wynosi ok. 12%, natomiast w światowych zbiorach – ok. 20%. Polska jest obecnie największym producentem ziemniaków w UE, ale jest także ich największym konsumentem. Pomimo tego, że produkujemy najwięcej ziemniaków ze wszystkich krajów Unii, to jednak eksportujemy ich bardzo mało.
W pierwszym roku po akcesji nie doszło do znaczących zmian w funkcjonowaniu europejskiego rynku ziemniaków. W skali całej UE-25 mamy do czynienia ze spadkiem powierzchni ich uprawy i zbiorów. W aktualnych krajach członkowskich powierzchnia uprawy wynosiła w 2000 roku 2,8 mln ha, a zbiory – ponad 78 mln ton. W roku 2004 powierzchnia spadła do 2,2 mln ha, a zbiory do ok. 65 mln ton.
Widoczne są odmienne tendencje w krajach UE-15 i UE-10. W pierwszej grupie mamy do czynienia z wyraźnym ustabilizowaniem zarówno powierzchni uprawy, jak i zbiorów. Tendencje spadkowe występują natomiast w drugiej grupie krajów. Powierzchnia uprawy spadła w nich z 1,6 mln ha w 2000 do 0,97 mln ha w roku 2009, natomiast zbiory zmniejszyły się o około 40%, do 18,2 mln ton. Zmiany te wynikały przede wszystkim ze spadku produkcji w Polsce. Podobne zjawiska wystąpiły również w Czechach, Słowacji i na Węgrzech. Wśród krajów UE-15 wyraźny spadek produkcji ziemniaków jest notowany jedynie w Hiszpanii. Sprzyjające w większości krajów warunki pogodowe spowodowały, że w krajach UE-15 znacz­nie wzrosły plony i zbiory ziemniaków. Największy wzrost zbiorów (o ponad 25%) odnotowano w Niemczech i Belgii, a kilkunastoprocentowy w Holandii, Litwie i Francji.

W produkcji ziemniaków na świecie w ścisłej czołówce znajdują się Chiny, Rosja i Polska- dostarczają po 10 - 15% światowych zbiorów. Łącznie w 2009 roku na świecie wyprodukowano okolo 400 mln ton ziemniaków, z czego 140,4 mln wyprodukowała Europa, a sama UE- 25 64,9 mln ton. Powiechrznia upraw ziemniaka na świecie wynosiła 19,12 mln, w Europie 8,29 mln ha, UE- 25 2,2 mln ha.
Średni plon z jednego hektara wynosił 17, 2 tony w skali produkcji globalnej na świecie, w Europie natomiast 16,9 t/ha, a w UE 25 – 29,6 t/ha.
Największe obszary upraw ziemniaków występują w klimacie umiarkowanym chłodnym - północno-zachodnia część Rosji, Nizina Mandżurska w Chinach oraz Nizina Środkowoeuropejska.
Kończąc tego posta pragnę zaznaczyć, że ziemniak pod względem znaczenia gospodarczego jest 4. rośliną świata - po pszenicy, ryżu i kukurydzy, a Polska, pomimo trudności jest ciągle liczącym się w świecie producentem ziemniaków, zajmującym w światowym rankingu producentów właśnie 3,4 lub 5 miejsce.

Areał Upraw Ziemniaków

Przemysłowy przerób ziemniaków na skrobię w kampanii 2008/09 byt niższy niż w poprzednim sezonie o ponad 16% i wyniósł blisko 0,8 mln ton. Był to wynik mniejszego kontyn­gentu produkcji skrobi przyznanego Polsce w pierwszym sezonie po wej­ściu do UE. który wynosił niespeł­na 145 tyś. ton. Jakość surowca była bardzo dobra, a skrobiowość ziemnia­ków zbliżona do odnotowanej w roku ubiegłym (ok. 19%) i była wyższa niż w poprzednich sezonach.
Kontyngent produkcji skrobi ziem­niaczanej w okresie od l lipca 2008 r. do 30 czerwca 2009 r. nie został jesz­cze określony, ale najprawdopodob­niej wyniesie on tyle, co w ubiegłym sezonie, tj. 144 985 ton. Oznacza to skup ok. 0,7-0,8 min ton ziemniaków i zakontraktowanie ok. 25 tyś. ha upraw ziemniaków skrobiowych. Ze względu na przekroczenie ubiegło­rocznego kontyngentu, produkcja skrobi w sezonie 2005/06 będzie niż­sza od kontyngentu o ok. 5% i może wynieść najwyżej 137 736 ton.
Najmniejszy areał upraw ziemniaków zajmuje produkcja nasienna. Udział plantacji kwalifikowanych w ogólnej powierzchni uprawy ziem­niaków kształtuje się na pozio­mie 0,83%. W poprzednim roku po­ziom tego wskaźnika byt podobny. Zakwalifikowana w ocenie polowej powierzchnia plantacji nasiennych ziemniaka ze zbiorów 2009 wynosiła 5929,0 ha i była o 5,6% mniejsza niż rok wcześniej.
Największym problemem sektora nasiennego ziemniaków jest utrzy­mujący się niski popyt na kwalifiko­wane sadzeniaki. Zużycie kwalifiko­wanego materiału jest w Polsce kil­kakrotnie niższe w porównaniu z przodującymi w produkcji ziemnia­ków krajami UE, jak Holandia, Niem­cy, Francja, Portugalia, Wielka Brytania. Do pod­stawowych przyczyn takiej sytuacji należą: niska przeciętnie intensyw­ność produkcji ziemniaków w Pol­sce, wyraźnie wyższa odporność krajowych odmian na choroby wiru­sowe oraz (jak wynika z analiz IHAR Bonin) duża zmienność jakości sa­dzeniaków kwalifikowanych.
W Polsce dużym zainteresowaniem producentów cieszą się odmiany naj­nowsze, wprowadzone do Rejestru w ostatnich dwóch-trzech latach. W 2005 r. wpisano do krajowego Reje­stru Odmian 15 nowych odmian ziem­niaków, w tym 7 polskiej hodowli oraz 8 hodowli zagranicznych, głównie niemieckiej i holenderskiej. Nowo za­rejestrowane odmiany nie odznaczają się rekordowymi plonami i wysoką od­pornością na choroby, a więc istotny­mi dla producentów cechami ułatwia­jącymi produkcję. Większość z nich posiada natomiast cechy jakości waż­ne dla konsumentów jakości i prze­twórstwa. Aktualnie w polskim reje­strze znajduje się 126 odmian. Około dwie trzecie stanowią odmiany jadalne (92), natomiast jedną trzecią skrobio­we (34). W grupie odmian jadalnych najwięcej (40) jest średnio wczesnych, następnie wczesnych (20), bardzo wczesnych (17), średnio późnych (12) i późnych (3). Wśród odmian skrobiowych dominują te dłuższym okresie wegetacji.

Przemysł Ziemniaczany

Uprawa ziemniaków jest więc w Polsce niezmiernie rozproszona, co jest jedną z przyczyn braku postępów w plonowaniu. Drobni producenci nie są zainteresowani odnową materiału sadzeniakowego, a ze względu na znikomy udział produkcji towarowej ziemniaków umiarkowane jest też zainteresowanie wysokością ich plonów i zbiorów.

Bardzo ważną pozycje w produkcji ziemniaków w Polsce zajmuje produkcja ziemniaków z przeinaczeniem na przemysłowy ich przerób. W tej grupie znajdują się głównie ziemniaki skrobiowe. Produkcją tych ziemniaków zajmują się gospodarstwa wielkotowarowe, mające zakontraktowane umowy z zakładami skupującymi surowiec do produkcji skrobi.



Produkcja ziemniaka skrobiowego w Polsce związana jest z przemysłowym przetwórstwem na krochmal i spirytus. Wspólne dla obu przemysłów jest wykorzystanie i przetwórstwo skrobi - głównego składnika chemicznego bulw ziemniaka.
Drugim kierunkiem użytkowania ziemniaka skrobiowego jest wykorzystywanie go na cele paszowe. Ten kierunek produkcji - pomimo spadku w ostatnich latach - odgrywa ciągle jeszcze w Polsce znaczącą role, szczególnie w tuczu trzody chlewnej.
W ostatnich latach, po zmianie systemu gospodarczego w zakresie produkcji i użytkowania ziemniaka, zachodzą dynamiczne zmiany idące w kierunku:
zmniejszenia powierzchni uprawy,
malejącej dominacji paszowego użytkowania ziemniaka,
wzrastającego udziału produkcji rynkowej,
poszukiwania przez odbiorców odmian o określonych walorach użytkowych, przydatnych dla określonego kierunku produkcji,
rosnącej roli jakości i związanych z nią zmian w technologii produkcji.
Najistotniejszym problemem w uprawie ziemniaka dla potrzeb przemysłu skrobiowego jest maksymalizacja plonu skrobi uzyskiwanego z 1 ha. Plon skrobi zależy od dwóch podstawowych czynników:
procentowej zawartości skrobi w bulwach uprawianej odmiany,
wysokości uzyskiwanego plonu.
Zawartość skrobi w bulwach jak i plenność odmiany, Załęża od jej cech genetycznych i od prawidłowej agrotechniki. Znaczenie obu tych czynników w odniesieniu do zawartości skrobi oraz poziomu uzyskiwanych plonów jest zróżnicowane:
zawartość skrobi zależy w większym stopniu od cechy genetycznej odmiany w mniejszym zaś od poziomu agrotechniki,
plon bulw z 1 ha uprawianej odmiany zależy w większym stopniu od poziomu agrotechniki niż od cechy genetycznej odmiany.

Produkcja Ziemniaka w Polsce

Produkcja ziemniaka jest podstawową po zbożach, gałęzią produkcji roślinnej w naszym rolnictwie. Praktycznie uprawia się je w prawie każdym gospodarstwie. Wzrasta także zainteresowanie uprawą intensywną, czyli z przeznaczeniem na surowiec najwyższej jakości o ściśle określonych parametrach.
W skali kraju uzyskujemy plony bulw na poziomie średnio 200 dt/ha, czyli co prawda dwukrotnie wyższe niż na Ukrainie, ale jednak dwukrotnie niższe niż w krajach Unii Europejskiej. Przyczyn niewykorzystania możliwości plonotwórczych ziemniaka można dopatrywać się w niedociągnięciach i błędach popełnianych w agrotechnice i stosowaniu złych odmian.
Ze względu na powierzchnię, jaką zajmuje w Polsce uprawa ziemniaków, a także ze względu na wielkość ich zbiorów kraj nasz mógłby więc uchodzić za ziemniaczanego potentata. W istocie Polska bywa ostatnio importerem ziemniaków i przetworów ziemniaczanych, co jest następstwem niedorozwoju polskiego przemysłu ziemniaczanego, a także niedostosowania produkowanych w Polsce odmian ziemniaków do aktualnych wymagań jakościowych przetwórstwa.
Zbiory ziemniaków w Polsce wyniosły w 2009 roku 14,0 mln ton i były o 2,1% wyższe niż w roku 2008. Udział ziemniaków w strukturze zasiewów wynosi obecnie około 6,3% (podczas gdy jeszcze 3-4 lat temu przekraczał 10%) i jest znacznie mniejszy niż w poprzednich latach, kiedy uprawiało się je w Polsce na powierzchni około 2,8 mln ha. Także zbiory ziemniaków są w ostatnim okresie średnio o połowę mniejsze niż w latach 70, kiedy dochodziły do 50 mln ton. Zmniejszyła się powierzchnia uprawy ziemniaków w rejo­nach charakteryzujących się dotychczas najwyższym ich udziałem w strukturze zasiewów (centralnej i południowo-wschodniej Polsce). W minionym roku w trzech województwach (małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim) udział ziemniaków w strukturze zasiewów ogółem przekraczał 10% i wynosił odpowied­nio: 13,5, 14,2 i 11,3%. Z kolei w zachodniej i północno-zachodniej Polsce, gdzie ich udział w strukturze zasiewów jest bardzo niski (3-4%), w 2009 roku wystąpił nawet wzrost powierzchni uprawianych ziemniaków. Wyższe ceny oraz większe możliwości zbytu ziem­niaków jadalnych w krajach sąsiadujących były głównymi czynnikami wzrostu areału ich uprawy w tym rejonie.

Ziemniaki Opis Wstępny

Ziemniak, kartofel,- (Solanum tuberosum), to gatunek z rodziny psiankowatych, jedna z najważniejszych roślin jadalnych świata, powszechnie uprawiana w klimacie umiarkowanym, rzadziej w ciepłym. Wykorzystywana jest jako źródło skrobi, jedzenie, pasza dla zwierząt hodowlanych lub w przemyśle (produkcja alkoholu, krochmalu, frytek itd.). Ta krzaczasta bylina posiada białe, różowe, lub fioletowe kwiaty.
Dzicy przodkowie uprawnych form ziemniaka występują w Andach i na sąsiednich terenach, od USA, Meksyku az po Chile. Ziemniaki uprawiane były od dawna przez Inków - juz ok. 4000 lat temu. Do Polski przywiózł je prawdopodobnie z wiedeńskiej wyprawy (1683) Jan III Sobieski. Uprawiane jako roślina jadalna od 2. polowy XVIII w. początkowo ziemniaki hodowano jako rośliny ozdobne lub ciekawostki botaniczne.



Zarówno na świecie jak i w Polsce ziemniaki produkuje się na rynki „ziemniaczane” w zależności od przeznaczenia. Można wyróżnić następujące segmenty rynku w branży ziemniaczanej:

1. rynek ziemniaka jadalnego
w tym:
a) na wczesny zbiór
b) ze zbioru jesiennego
2. rynek ziemniaka skrobiowego
3. rynek ziemniaka dla przetwórstwa spożywczego
w tym:
a) dla produkcji frytek
b) dla produkcji chipsów
c) dla produkcji suszy
4. rynek sadzeniaków
5. rynek eksportowy (importowy) ziemniaków jadalnych i sadzeniaków
6. rynek gorzelniczy.